Trefdag Herstel - van verbinding naar veiligheid (terugblik)

"Waar Wij Ontmoeten"

We komen van plekken die elkaar niet kennen,
met woorden die soms botsen en verhalen die niet op elkaar lijken.
We dragen waarheden die ons hebben gevormd,
We dragen beelden die we maakten om de wereld te begrijpen, om onszelf te beschermen.
Maar wanneer jij vertelt en ik luister,
wanneer ik spreek en jij mij ziet, dan verschuift er iets.
De afstand wordt poreus, de stilte wordt zacht, en in het midden,
waar onze blikken raken, ontstaat een ruimte die niemand echt bezit een ruimte van ons allebei.
Daar, in die gedeelde ruimte, wordt ontmoeting mogelijk.
Daar krijgt veiligheid wortels.
Niet omdat we hetzelfde worden, maar omdat we elkaar erkennen met onze gelijkenissen, onze verschillen, onze onzekerheden, onze kracht.
En zo groeit uit verbinding iets stevigs, iets dat draagt.
Iets dat veiligheid heet.

Warme woorden als sleutel tot het kraken van de code van de trefdag.

Jongeren als kompas

De trefdag bouwde voort op de energie van eerder die week, tijdens Safe Spaces Brave Spaces, waar meer dan honderd jongeren uit Kortrijkse scholen vertelden wat veiligheid voor hen betekent.

Ze spraken over plekken die hen ongerust maken - vooral ’s avonds, rond het station en op slecht verlichte plaatsen - maar ook over wat hen houvast geeft: nabijheid, aanspreekbaarheid, iemand die echt luistert. Hun boodschap was opvallend helder: we willen gezien worden, gehoord worden, en mee kunnen praten over hoe veiligheid eruitziet in onze stad.

Ze vroegen geen strenge maatregelen, maar menselijkheid: politie die aanwezig én aanspreekbaar is, volwassenen die hun signalen ernstig nemen, duidelijkheid bij wie ze terechtkunnen, en ruimte om zélf verantwoordelijkheid op te nemen.

Op de trefdag gingen twee hogeschoolstudenten die de gesprekken hadden mee begeleid, opnieuw in dialoog - deze keer in een cirkelgesprek onder begeleiding van Michaël Michiels (Ligand), samen met de Kortrijkse burgemeester en de korpschef van Politizone VLAS.

En opnieuw voelde je dat het geen symbolisch moment was. Het was echt.
Het was wat Pieter in zijn gedicht een “gedeelde ruimte” noemde - een plek waar luisteren begint zonder dat instemmen verplicht is, en waar veiligheid wortel schiet in wederzijdse erkenning.

Een panelgesprek dat bleef nazinderen

En toen volgde het grote gesprek over Van verbinding naar veiligheid. Onder de warme, natuurlijke leiding van Sandy Snoeck ontstond een gesprek dat tegelijk scherp en hoopvol was.

Prof. Alain-Laurent Verbeke bracht taal voor nuance, voor de kunst van traag luisteren, voor wat hij “herbalanceren” noemde tussen spreken en horen - iets wat hij al jaren benoemt als de vergeten basishouding van dialoog.

Hij introduceerde ook het idee van polariseringshygiëne: het vermogen om niet meteen te reageren, maar eerst te luisteren zonder jezelf te verliezen of de ander te reduceren tot één standpunt. Want luisteren is niet hetzelfde als instemmen; het is de bereidheid om de ander niet te herleiden tot één mening. Hij waarschuwde hoe polarisatie ontspoort wanneer luisteren wordt ingeruild voor reflexmatig reageren: we zijn zoveel tijd kwijt aan zenden dat we vergeten hoe we moeten ontvangen.

Wouter Vanclooster bracht daarop de praktijkstem van jongeren in kwetsbare situaties: jongeren die uit detentie komen, die tussen wal en schip vallen, die zoeken naar houvast.

Hij benoemde hoe veiligheid voor hen niet ontstaat door controle, maar door nabijheid. Volgens Wouter wachten we als samenleving te vaak tot “het systeem” iets doet, maar polarisatie vermindert niet door structuren alleen. Ze vermindert door nabijheid - door iemand op te bellen, aan te spreken, een gesprek te openen, ook al is het ongemakkelijk.

We overschatten vaak wat grote maatregelen kunnen oplossen en onderschatten wat kleine gebaren kunnen doen. Polarisatie wordt doorbroken door kleine ontmoetingen: één gesprek, één vraag, één moment van oprechte aandacht.

Burgemeester Ruth Vandenberghe schetste daarbij de spanning tussen beleidsdruk en menselijke maat - en de zoektocht naar hoe een stad ruimte kan maken voor dialoog, ook wanneer de publieke roep om snelle verontwaardiging luid klinkt. In die woorden klonk iets door wat Verbeke eerder “de moeilijke kunst van bestuurlijke moed” noemde: blijven kiezen voor nuance wanneer het debat polarisatie beloont.

Het was geen debat.
Het was een oefening in precies datgene waar Pieter woorden aan gaf: poreuze afstand, gedeelde ruimte.

De kracht van Vertel Herstel

Daarna werd het nog stiller, nog intenser.
De ervaringsdragers van Vertel Herstel deelden hun verhalen - als slachtoffer, als dader, als betrokken mens. Eerlijk, kwetsbaar, wijs.

Wie het project kent, weet dat deze ontmoetingen geen toeval zijn. Vertel Herstel ontstond vanuit de nood aan echte verhalen in een samenleving die steeds sneller oordeelt: verhalen die tonen hoe mensen vastlopen in conflicten en hoe voorzichtig herstel soms kan beginnen wanneer iemand opnieuw mag spreken - en opnieuw gehoord wordt. Het gaat over begrijpen zonder goed te keuren, over benoemen zonder te beschuldigen, over durven kijken zonder weg te kijken. In de zaal werd die bedoeling bijna tastbaar. Het soort getuigenissen dat de temperatuur niet doet dalen, maar doet verdiepen.

De stilte werd gedragen, alsof niemand even adem wilde halen uit respect voor wat er gezegd werd. De zaal werd stil, niet omdat het moest, maar omdat iedereen voelde: hier gebeurt iets wezenlijks - iets wat dialogen, rapporten of cijfers nooit kunnen vastleggen. Vertel Herstel liet zien wat ook in de rest van de dag voelbaar was: dat veiligheid niet begint bij regels, maar bij mensen die de moed hebben om hun verhaal te brengen - en bij mensen die de moed hebben om te luisteren.

Een stem die alle stemmen samenbracht

En dan: Remco Jacobs.
Met zijn slam-poëzie verbond hij de trefdag opnieuw met de jongeren van Safe Spaces Brave Spaces - hun woorden, hun observaties, hun scherpte en hun kwetsbaarheid kregen opnieuw een plek in de ruimte.

Hij bracht niet zomaar een performance; hij spiegelde de stad terug aan zichzelf, in taal die tegelijk zacht en snijdend was.

Wie er dinsdag bij was tijdens de jongerenactie, herkende meteen flarden: de donkerte rond het station, de wens om aanspreekbare volwassenen, de frustratie over niet gehoord worden, maar ook de kracht en humor die jongeren meenemen in hun eigen verhaal.

Remco bracht dat alles samen in één ritme, één adem, één golf van herkenning.
Straf werk. En het raakte.
(De tekst van Remco kan je hier lezen)

Samen tafelen, samen leren

Dank aan Howest voor de warme ontvangst, aan Heerlijkheid van Heule voor de (h)eerlijke lunch, en aan CVO MIRAS om in de namiddag zeventien interactieve workshops te laten landen - van omstaanderstraining tot herstelgericht buurtwerk, van restorative cities tot veilige seksualiteit, van kunst als oefening in herstel tot herstelgericht aan de slag via GAS-bemiddeling.

Je voelde hoe expertise, ervaring en goesting door elkaar stroomden. De netwerkdrink daarna was geen verplicht nummer. Mensen bleven hangen. Gingen verder in gesprek. Vonden elkaar. En precies daarin gebeurde waar deze dag om draaide: herstel als levend weefsel.

En toen nog wat sneeuw

Buiten was de sneeuw ondertussen omgeslagen in natte pap. Maar dat maakte niet uit. Deelnemers stapten naar buiten met iets warms in hun lijf. Verbonden, gedragen, deel van iets dat groter is dan henzelf.

En precies daar ligt ook de uitnodiging van Kortrijk Restorative City: om deze beweging niet te bewaren voor één trefdag per jaar, maar elke dag opnieuw kleine stukjes van die gedeelde ruimte te maken - in scholen, in buurten, in organisaties, in ontmoetingen die we vaak vanzelfsprekend nemen.